DARMOWA POMOC POSTPENITENCJARNA

Jaką pomoc można uzyskać zaczynając “nowe” życie po wyjściu zza krat

Osoba skazana na karę pozbawienia wolności podczas jej odbywania traci kontakt z rzeczywistością biegnącą poza murami zakładu karnego. Zwłaszcza osoby, odbywające długoletnie kary, po wyjściu z więzienia mają problem w adaptacji to zmieniających się zasad i norm społecznych. Nie tylko brak dostępu do technicznych nowości, ale przystosowanie się do surowych reguł, panujących w zakładach karnych sprawia, że były osadzony nie zawsze umie odnaleźć się „na wolności”.

Wychodząc naprzeciw byłym osadzonym każde społeczeństwo rozwinięte prowadzi tzw. politykę postpenitencjarną. Jest to obszar zadań Państwa, prowadzony w ramach polityki społecznej, nastawionych na niesienie wsparcia osobom opuszczającym zakłady karne w ponownym przystosowaniu się do życia poza murami zakładu karnego. Również w naszym kraju istnieją regulacje prawne, jaki i powołane zostały instytucje, których celem jest zwalczanie trudności jednostki w przystosowaniu się do życia po zwolnieniu z zakładu karnego. Główne formy pomocy postpenitencjarnej to: pomoc materialna, pomoc psychologiczna, wsparcie w poszukiwaniu pracy i zakwaterowaniu oraz poradnictwo prawne.

Postaramy się w tym miejscu w sposób zrozumiały i jak najmniej skomplikowany wskazać na obowiązujące regulacje prawne i odpowiednie instytucje, które pomogą w okresie readaptacji byłych więźniów do życia w społeczeństwie. Pamiętać jednak należy, iż okres przygotowań do życia „na wolności” rozpoczyna się jeszcze za murami zakładu karnego.

Przygotowanie do “nowego życia” w Zakładzie Karnym

Kodeks karny wykonawczy wyznacza okres do 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem lub przed wykonaniem kary jako czas niezbędny do przygotowania skazanego do życia „na wolności”. Jest to czas, w którym skazany winien nawiązać kontakt z kuratorem sądowym i innymi instytucjami, takimi jak: stowarzyszenia, fundacje, organizacje oraz instytucje, jak również kościoły i inne związku wyznaniowe oraz osoby godne zaufania. Czas ten określa, za zgodą skazanego, komisja penitencjarna. Może go również wyznaczyć sąd penitencjarny w postanowieniu o udzieleniu lub odmowie warunkowego zwolnienia, jeżeli uzna to za niezbędne.

Art. 164 k.k.w.

• § 1. Okres do 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem lub przed wykonaniem kary stanowi, w miarę potrzeby, czas niezbędny na przygotowanie skazanego do życia po zwolnieniu, zwłaszcza dla nawiązania kontaktu z kuratorem sądowym lub podmiotami, o których mowa w art. 38 § 1. Okres ten ustala, za zgodą skazanego, komisja penitencjarna.
• § 2. Okres, o którym mowa w § 1, może również wyznaczyć sąd penitencjarny w postanowieniu o udzieleniu lub odmowie warunkowego zwolnienia, jeżeli uzna to za niezbędne.

Pomoc udzielana bezpośrednio przed opuszczeniem Zakładu Karnego

Warto również pamiętać, iż w okresie do 6 miesięcy przed zwolnieniem z zakładu karnego osadzony powinien odbywać karę w zakładzie karnym położonym w najbliżej odległości od miejsca, w którym zamierza zamieszkać „na wolności”. W ww. okresie Dyrektor zakładu karnego może również zezwolić skazanemu na opuszczenie zakładu karnego, na okresie dłuższy niż 14 dni, celem poszukiwania zatrudnienia i zorganizowania miejsca stałego pobytu. Aby takie zezwolenie zostało udzielone skazany musi dawać swą dotychczasową postawą gwarancję, że w czasie pobytu poza zakładem karnym nie będzie naruszał obowiązującego prawa. W sytuacji kiedy osadzony nie posiada dokumentu tożsamości może liczyć na pomoc administracji zakładu karnego w celu jego uzyskania.

Art. 165 k.k.w.

• § 1. W okresie, o którym mowa w art. 164, skazany powinien w miarę możliwości odbywać karę we właściwym zakładzie karnym położonym najbliżej przyszłego miejsca stałego pobytu.
• § 2. Skazanemu można zezwolić na opuszczenie zakładu karnego, łącznie na czas do 14 dni, zwłaszcza w celu podejmowania starań o uzyskanie po zwolnieniu odpowiednich możliwości zamieszkania i pracy. Zezwolenie na opuszczenie zakładu można przyznać skazanemu, którego postawa w czasie odbywania kary uzasadnia przypuszczenie, że w czasie pobytu poza zakładem karnym będzie przestrzegał porządku prawnego. Zezwolenia udziela dyrektor zakładu karnego. Przepis art. 139 § 8 stosuje się odpowiednio.
• § 3. Kurator sądowy lub podmioty, o których mowa w art. 38 § 1, ustalają ze skazanym zakres niezbędnej pomocy w społecznej readaptacji i sposób jej udzielenia.
• § 4. Jeżeli skazany nie posiada dokumentu tożsamości, administracja zakładu karnego podejmuje czynności niezbędne do otrzymania przez niego takiego dokumentu. Skazany ma obowiązek współdziałania w tym zakresie.

Pomoc doraźna

Zwalnianym skazanym, mającym trudności w znalezieniu zatrudnienia, zakwaterowania oraz otrzymania niezbędnej pomocy lekarskiej, właściwe organy lub instytucje udzielają niezbędnej doraźnej pomocy. O zakresie pomocy i instytucjach, które taką pomoc świadczą stosownych informacji winien udzielić Dyrektor zakładu karnego. Również sam zakład karny może udzielić skazanemu pomocy doraźnej, która może polegać np. na przekazaniu odzieży i obuwia, biletów komunikacji publicznej, prowiantu na podróż, niezbędnych lekarstw. Warto o tym pamiętać i zwrócić się do administracji jednostki penitencjarnej z takim wnioskiem, który w miarę możliwości zakładu karnego powinien być uwzględniony.

Fundusz sprawiedliwości

Fundusz Sprawiedliwości – Fundusz Pomocy Poszkodowanym i Pomocy Postpenitencjarnej jest państwowym funduszem celowym ukierunkowanym na pomoc pokrzywdzonym i świadkom, przeciwdziałanie przestępczości oraz pomoc postpenitencjarną, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości. W ramach pomocy postpenitencjarne Fundusz udziela wsparcia osobom pozbawionym wolności, zwalnianym z zakładów karnych oraz ich rodzinom. Pomoc taką można uzyskać z urzędu lub składając odpowiedni wniosek. Skazany odbywający jeszcze karę pozbawienia wolności wniosek taki może złożyć do Dyrektora zakładu karnego, zaś przebywając już „na wolności” do kuratora zawodowego, właściwego dla miejsca pobytu. Wniosek powinien zawierać uzasadnienie, ze wskazaniem okoliczności, które przemawiają za udzieleniem pomocy z Funduszu. Warto załączyć odpowiednie dokumenty, na potwierdzenie wskazywanych okoliczności. Jakiej pomocy udziela się za pośrednictwem Funduszu wskazuje § 39 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 września 2017 r. w sprawie funduszu pomocy pokrzywdzonym oraz pomocy postpenitencjarnej – Fundusz Sprawiedliwości:

Pomocy osobom pozbawionym wolności, zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych oraz osobom im najbliższym udziela się w szczególności przez:

• 1) pokrywanie kosztów czasowego zakwaterowania lub udzielanie schronienia w ośrodku dla bezdomnych.
• 2) okresową dopłatę do bieżących zobowiązań czynszowych i opłat za energię cieplną, energię elektryczną, gaz, wodę, opał, odbiór nieczystości stałych i płynnych za lokal mieszkalny lub dom jednorodzinny, do którego osoba uprawniona posiada tytuł prawny,
  proporcjonalnie do liczby osób stale zamieszkujących w tym lokalu lub domu.
• 3) organizowanie i finansowanie poradnictwa prawnego, promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej.
• 4) organizowanie i finansowanie szkoleń i kursów podnoszących kwalifikacje zawodowe oraz pokrywanie kosztów egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe.
• 5) organizowanie i finansowanie programów podnoszących kompetencje społeczne, mających na celu przeciwdziałanie czynnikom kryminogennym, a zwłaszcza agresji i przemocy, w tym przemocy w rodzinie, oraz problemom uzależnień.
• 6) zakup materiałów, narzędzi, wyposażenia oraz urządzeń niezbędnych do realizacji programów, o których mowa w pkt 5, oraz szkoleń i kursów podnoszących kwalifikacje zawodowe, a także wykonywania pracy nieodpłatnej.
• 7) pokrywanie kosztów związanych ze specjalistycznym leczeniem lub rehabilitacją leczniczą oraz uzyskiwaniem orzeczeń o niepełnosprawności, stopniu niepełnosprawności lub niezdolności do pracy.
• 8) pokrywanie kosztów transportu specjalnego, zgodnie ze wskazaniami lekarskimi, lub przejazdów do miejsca pobytu, nauki, terapii, pracy, zwłaszcza wykonywanej nieodpłatnie.
• 9) pokrywanie kosztów związanych z uzyskaniem dowodu osobistego oraz innych dokumentów niezbędnych do uzyskania pomocy;
• 10) pokrywanie kosztów badań specjalistycznych wymaganych przy kwalifikowaniu do udziału w programach, o których mowa w pkt 5, szkoleniach i kursach podnoszących kwalifikacje zawodowe oraz pracy wykonywanej nieodpłatnie.
• 11) pokrywanie kosztów grupowego ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków osób zakwalifikowanych do udziału w szkoleniach i kursach podnoszących kwalifikacje zawodowe, programach, o których mowa w pkt 5, oraz pracy wykonywanej nieodpłatnie.
• 12) promowanie i wspieranie inicjatyw i przedsięwzięć służących skutecznej readaptacji skazanych, działań o charakterze edukacyjnym i informacyjnym, organizowanie i prowadzenie szkoleń, organizowanie i zlecanie badań naukowych dotyczących sytuacji osób
  skazanych.
• 13) pokrywanie kosztów związanych z organizacją i udzielaniem pomocy rzeczowej w formie:
  a) żywności lub bonów żywnościowych,
  b) odzieży, bielizny, obuwia, środków czystości i higieny osobistej lub bonów towarowych,
  c) biletów komunikacji publicznej,
  d) leków, środków opatrunkowych i sanitarnych,
  e) wyrobów medycznych, w tym protez, przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych,
  f) pomocy naukowych, dydaktycznych, książek i materiałów biurowych,
  g) niezbędnych przedmiotów wyposażenia domowego lub innych przedmiotów użytku osobistego ułatwiających funkcjonowanie społeczne w miejscu zamieszkania lub pobytu, zwłaszcza osób niepełnosprawnych,
  h) materiałów, narzędzi i wyposażenia niezbędnego do uczestnictwa w szkoleniu zawodowym, wykonywania wyuczonego zawodu albo prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek.
  14) udzielanie świadczeń pieniężnych na cel wskazany przez organ lub podmiot udzielający pomocy.

Lista placówek pomocy dostępna jest poniżej:

https://www.funduszsprawiedliwosci.gov.pl/Data/Files/_public/kopia-pliku-pdf-listaplacowek—–fs-03.12.2021_2.pdf

Pomoc społeczna

Instytucjami, które świadczą pomoc są m.in. Ośrodki Pomocy Społecznej, które Osobom i rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej udzielają pomocy. Aby otrzymać, świadczenia, należy złożyć podanie do właściwego Ośrodka Pomocy Społecznej. Przed wydaniem decyzji, pracownik socjalny przeprowadza wywiad środowiskowy, w czasie którego m.in. odwiedza zainteresowanego i ustala jego sytuację rodzinną i majątkową. Pamiętać należy, iż od wydanej przez OPS decyzji odmownej przysługuje zainteresowanemu odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w terminie 14 dni od otrzymania decyzji. Aby uzyskać pomoc w postaci określonego świadczenia z Ośrodka Pomocy Społecznej osoba ubiegająca się o taka pomoc musi spełniać łącznie dwa warunki. Pierwszym z nich jest trudna sytuacja finansowa, która określana jest za pomocą tzw. kryterium dochodowego, czyli określonej kwotowo górnej granicy dochodów. Drugim z nich jest natomiast wystąpienie powodu lub okoliczności uzasadniającej przyznanie pomocy, którymi są:

• ubóstwo,
• sieroctwo,
• bezdomność,
• bezrobocie,
• niepełnosprawność,
• długotrwała lub ciężka choroba,
• przemoc w rodzinie,
• potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności,
• bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych,
• trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego,
• alkoholizm lub narkomania

W Ośrodku Pomocy Społecznej można ubiegać się o takie świadczenia jak: zasiłek stały, zasiłek okresowy czy zasiłek celowy. Instytucje te świadczą również pozamaterialne formy pomocy.

Ośrodki Pomocy Społecznej znajdują się w każdej Gminie

Lokal socialny

Osoby nieposiadające tytułu prawnego do żadnego lokalu, mogą ubiegać się o lokal mieszkaniowy z zasobów gminy. Zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych członków wspólnoty samorządowej jest zadaniem własnym gminy. Gmina jest zobowiązana do zapewnienia osobom o niskich dochodach lokali socjalnych. Zasady przyznawania mieszkań z zasobów gminy są uregulowane w uchwałach poszczególnych gmin (miast). Informacje o nich można uzyskać w urzędach miasta i gminy.